Suriye’deki hadiseleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sonuç itibarıyla bu bir devrim. Halk tarafından, halkın içinden çıkan bir ordu tarafından rejim devrildi. Buna tam anlamıyla halk hareketi demek de doğru olmayabilir; halk daha sonra öğrenerek, çatışmaların sonucunda sokaklara ve meydanlara indi. Böyle bir süreç yaşandı.
Süreç bundan sonra ne tarafa evrilecek?
Suriye, Esad’ı devirmiş olabilir, ama düşmanlığı tamamen bertaraf edemedi. Zaten edemezdi; sonuç itibarıyla ortada ideolojik düşmanlık ve bölgedeki ülkeleri kışkırtmaya yönelik çabalar var. Rusya bu konuda aktif bir rol oynuyor; İran ise pek etkili olamıyor. Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Mısır gibi rejimlerin bu yeni rejime biraz mesafeli, hatta belki düşmanca bir tutum sergileyebileceği söyleniyor. Bu durumun nereye varacağı zamana bağlı.
Tehlikeli hususlardan biri de İsrail. İsrail, bu rejimin İslami bir nitelikte olmasından dolayı tabii ki hoşnut değil. Bundan dolayı Golan Tepeleri’nden bazı geçişler oldu. Daha önce de Esad varken tanklarını bölgeye sokmuştu. Şimdi de nabız yokluyor. İsrail, bu yeni yönetimin tepkilerini ölçmek için bazı girişimlerde bulunuyor. İsrail açısından bakıldığında, Esad rejiminin daha uygun olduğunu düşünüyorlardı. Rusya’nın Esad’ı kontrol altında tuttuğunu ve adeta bir sigorta görevi gördüğünü düşünüyorlardı. Her ne kadar İran, Hizbullah üzerinden Suriye rejimiyle bir taraftan ortak olsa da, Rusya sonuç itibariyle İsrail adına durumu kontrol ediyordu. Hatta İsrail’in bombardımanlarına karşı Rusya, hava savunma araçlarını devreye sokmuyordu. İsrail’i bu şekilde sürekli olarak kolluyordu. Netanyahu ile Putin arasında samimi ilişkilerin olduğu biliniyor.
Genel hatlarıyla şunu söyleyebiliriz: Lübnan ya da Gazze üzerinden İsrail ile çatışmalar yaşanıyor. Ancak bu çatışmaların daha sonra Suriye’ye kayması kaçınılmaz görünüyor. Ben böyle düşünüyorum. Gelecekte şartlar ne gösterir, şimdiden bir şey söylemek mümkün değil. Ancak ayak seslerinden olacaklar aşağı yukarı belli oluyor.
Bu gidişatın Türkiye ile İsrail’i bir noktada karşı karşıya getireceğini düşünüyor musunuz?
Evet, düşünüyorum. Çünkü İran, aşağı yukarı toplandı ve geri çekildi. Özellikle Hizbullah meselesinden sonra bu durum ortaya çıktı. Bölgede İsrail’le başa çıkabilecek bir ülke yok. Sadece Türkiye var. Sonuç itibariyle Suriye üzerinden dolaylı olarak Türkiye ile İsrail komşu oldu. Bazıları tersini söylüyor İsrail Türkiye’ye komşu oldu diyorlar ama Türkiye İsrail’e komşu oldu. Tabii İsrail de bunu biliyor ve hissediyor. Bu yüzden Suriye’deki yeni yönetime karşı gardını alıyor. Bu, en kuvvetle muhtemel durum.
Arap ülkeleri arasında İsrail’le cepheleşecek bir ülke yok. Ne Ürdün’ün ne de Mısır’ın böyle bir hesabı var. Şu an itibariyle bu durum değişmeyecek gibi görünüyor.
Peki, Türkiye’ye ne düşüyor? Bu vaziyette ne yapması lazım?
Türkiye’nin tabii ki Suriye’yi desteklemesi lazım. Suriye’nin Türkiye için çok önemli olduğunu söyleyebiliriz. Neden? Çünkü orada PYD/PKK’nın uzantıları var. Türkiye’nin, bu unsurlara karşı kendini güvence altına alabilmesi için Suriye’deki yeni yönetime ihtiyacı var. Keza yeni yönetimin de Türkiye’ye ihtiyacı var. Neden? Çünkü İsrail, Rusya ve diğer aktörler yeni rejime düşmanlık besliyor. Bu nedenle, yeni yönetimin yanında durabilecek ve ona destek verebilecek ülkelerin başında Türkiye geliyor.
Suriye’nin geniş bir düşman cephesiyle çevrili olduğunu varsayabiliriz. Bugün ya da yarın, Suriye’nin bu durumu dengeleyebilmesi biraz da Türkiye ile mümkün olabilir. Dolayısıyla, onlar da Türkiye’ye muhtaç. Türkiye de PKK ve türevleri sebebiyle yeni Suriye yönetimine ihtiyaç duyuyor.
Çevre devletler soğuk bakıyor dediniz. Bu şartlarda Suriye’deki yeni sistem nasıl inşa edilecek? Türkiye’nin ekonomik durumu da malum…
Şöyle söyleyebiliriz: Katar, Suriye’ye biraz mesafeli duruyordu. Ancak son dönemde bu konuda daha yakın bir yaklaşım sergilemeye başladı. Katar, Suriye’yi mali olarak destekleyebilir. Türkiye de kendi imkanları doğrultusunda katkıda bulunabilir. Avrupa ülkelerinin de bu sürece bir şekilde dahil olacağını düşünüyorum. Belki çok aktif bir rol almazlar ama dolaylı olarak destek verebilirler. Suriye halkı, bu kabustan kurtuldu. Hayırlı olsun diyelim.
Teşekkür ederiz.
Ben teşekkür ederim.