Peytel davası ve katili savunma!
1 Kasım 1838’de, Fransa’nın Ain şehrinde bulunan Belley’de insanlar yardım çığlıkları atan birinin feryadıyla uyandı. Dehşet içindeki adam, çaresizce sağa-sola koşturuyor; karısının Lyon yolu üzerinde uşağı tarafından öldürüldüğünü söylüyordu. Bu adam Balzac’ın da yakından tanıdığı Felicien Peytel idi. Peytel, noterlik vazifesi yapıyordu.
*
31 Ekim sabahı saat 10 sularında karısıyla Macon’dan yola çıkan Peytel’in arabasını uşağı Louis Rey sürüyordu. 7 bin 500 bin frank kadar da bir para yanlarındaydı. Andert Köprüsü civarında uşağına bağırdı Peytel. Uşak arabadan indi, yürüyerek uzaklaşmaya koyuldu. Bardaktan boşanırcasına yağmur yağıyordu; şiddetli rüzgâr da cabasıydı. Peytel arabanın sağında, birkaç aylık hamile karısı da ona yaslanmış uyuyordu. Birden bir silah sesi duyuldu, Madam Peytel, “Dostum, tabancanı al!” dedi kocasına.
Noter Peytel karanlıkta koşan bir adamın üzerine ateş etti. Hamile kadın da arabanın öteki tarafından atlayarak tekerleğin dibine sindi. Korku içindeydi, karnını yokladığı esnada Peytel gözden bir ânlığına kayboldu. Bir silah sesi daha duyuldu. Peytel herifi yakalamış, yalvarmalara aldırış etmeden başını çekiçle ezmişti. Karısı o esnada kayıplara karışmıştı.
Felicien Peytel, nihayet karısını az ötede bulunan çayırda yere yığılmış bir hâlde buldu. Etrafta yalnız bir ev vardı. Kapısına dayandı, yardım istedi.
Çayırdaki yalnız evden Thermetler baba-oğul dışarı çıktı, Peytel’in yardım çağrısına cevap verdiler. Hamile kadının yanına gittiklerinde cansız bedenini buldular. Vurularak öldürülmüştü. Madam Peytel’in cansız bedenini arabaya yüklediler, uşak Rey’i ise başının ezildiği yerde bıraktılar.
Buraya kadar anlattığımız hâdise Noter Peytel’in zaviyesindendi.
*
Hâdise hakkında tahkikata başvurdular… Peytel, Louis Rey’in kendisini soyup öldürmek istediğini iddia etti. Uşağın hayatı araştırıldı, tanıdıklarına onun nasıl biri olduğu soruldu. Namuslu, sadık bir insan olduğunu söyleyenler çoktu. Peytel’in iddialarının asılsız olduğu söylendi, Noter Peytel tutuklandı Peytel’in iddiasının ispatı yapılamadı. Şahit de yoktu.
Uşak Louis’in tanıdığı Lyonlu bir tüccar silahı bizzat Noter Peytel’e sattığını söyledi. Uşağın çantasında bulunan mermilerin de faciadan sonra Peytel tarafından oraya yerleştirildiği anlaşıldı. Hatta, noterin uzun uzun düşünüp, cinayeti tasarladığı ortaya çıktı. Bir mermi uşağa, bir mermi de Madam Peytel’e atılmıştı aslında. Tahkikat neticesinde Madam Peytel’in yakın mesafeden kocası tarafından vurulduğu anlaşıldı.
26 Ağustos 1939’da Bourg Cinayet Mahkemesi, Felicien Peytel’i idama mahkûm etse de, o bu kararı temyize götürdü.
Balzac’ın gözünden Peytel’in mizacı
Peytel, noter olmadan önce edebiyatçı olmaya heves etmiş, gazetecilik yapmaya da kalkışmıştı. Balzac’ı tanırdı. İnsanlık Komedyası’nın mucidi, Peytel’i 1831-1832’de birkaç kez evine davet etmişti. Münasebeti fena değildi, aralarında fena bir dostluk yoktu. Balzac bir yerde şöyle diyor Peytel için: “Kanlı canlı, demevi, heyecanlı bir insan; maddi ve manevi bakımlardan son derece kuvvetli, içten gelen hareketlerine tahakküm edemeyen muhteris bir tip, mağrur, kendini beğenmişin biri! Aslında iyi kalpli bir insan, ikbalperest denir bunlara!”
Peytel’in mağrur mizacı belki de Balzac’ın bir kahramanına hayat verdi.
Balzac bir katili savunuyor
Balzac, cinâyet davasına müdahil oldu. Peytel hakkında verilen idam cezasını bozdurmak için bütün varlığıyla münakaşalara dahil oldu. Öyle ya, cinayet mahkemesinin vereceği karar Balzac sayesinde bozulsaydı, o dönem birkaç bin frank için birden fazla gazeteye sene boyunca yazı veren Balzac’ın kitaplarının satışı artardı.
Davanın hâkimi Cyvoct’ın evine giden Balzac, adeta İnsanlık Komedyası’ndaki azılı kaçkın Vautrin gibi ortaya çıktı. Hâkimin odasına giren, umumiyetle tebessüm eden Balzac’ın sureti tunçtan bir çehreye büründü; hiç de miskin olmayan bir tavırla Peytel’in masum olabileceğini, uşak Rey’in Madam Peytel’i öldürdüğünü söyledi! Mösyö Peytel’in uşağı tarafından kışkırtıldığını savunup, adamın noterin servetinde gözü olduğunu ifâde etti. Hâkimde ise aksi seda yok.
Balzac boş yere nefes tükettiğini anlayınca para teklif etti. Hâkim Cyvoct bağırarak Balzac’ı kati bir şekilde geri çevirdi. Kısa bir süre sonra da Peytel’in temyize götürdüğü dava neticelendi ve noterin başı vuruldu! Bu hâdise sebebiyle edebiyat çevreleri tarafından tiye alındı Balzac. Bazıları da, “ateşli ruh, hırsından katili aklamaya çalıştı” diyerek meşhur romancının işgüzarlığını görmezden gelip azmini takdir etti.
Aylık Baran 17. Sayı Temmuz 2023
