Sağlık Bakanlığı tarafından toplumun M-Çiçeği hakkında en çok merak ettiği konular belirlenerek sık sorulan sorular oluşturuldu. 11 adet soru uzmanlarca “M-Çiçeği (MPox) Rehberi”ne göre cevaplandı.
MAYMUN ÇİÇEĞİ NEDİR?
Klinik olarak daha hafif olmasına rağmen, semptomları geçmişte çiçek hastalarında görülenlere benzer ve nadiren ölümcül viral bir zoonoz (hayvanlardan insanlara bulaşan bir virüs) olmakla birlikte insandan insana da bulaşabilmektedir. 1980 yılında çiçek hastalığının eradikasyonunun ilanı ve sonrasında çiçek aşısının uygulamasının durdurulması ile M-çiçeği nadir de olsa özellikle Orta ve Batı Afrika'da görülen bir hastalık haline gelmiştir.
M-ÇİÇEĞİ İÇİN NE ZAMAN TEST YAPTIRILMALIDIR?
M-Çiçeği olduklarını düşünen veya M-Çiçeği olan biriyle yakın temas halinde olan kişilerin, bir sağlık kuruluşuna başvurması ve test yapılması gerekip gerekmediğine karar verilmesi gerekir. Doktorunuz test yaptırmanız gerektiğine karar verirse, örnekleri alacak ve bunları test için uygun bir laboratuvara gönderecektir
M-ÇİÇEĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
M-Çiçeği belirtileri genellikle: Ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve sırt ağrısı, Büyümüş lenf nodları, Solunum sistemi semptomları (ör; boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya öksürük) ve hastalığa özgü karakteristik cilt döküntüleri şeklindedir.
BELİRTİLERİM VARSA NE YAPMALIYIM?
Yeni veya açıklanamayan bir cilt döküntüsü veya diğer M-Çiçeği belirtilerini fark ederseniz, bir sağlık kuruluşuna başvurun. Sağlık kuruluşuna başvurana kadar başkalarıyla yakın temastan (cinsel temas dahil) kaçının. Sağlık kuruluşuna başvurana kadar evcil hayvanlar veya diğer hayvanlarla yakın temastan kaçının. Test sonuçlarınızı bekliyorsanız, aynı önlemlere uymaya devam edin. Test sonucunuz pozitifse, cilt döküntüleriniz kabuklanıp düşerek iyileşmiş temiz ve sağlam cilt görünümü oluşana kadar kendinizi izole etmeye ve diğer önlemlere uymaya devam edin. Ateş, boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya öksürüğünüz varsa kendinizi izole etmeye devam edin. Sadece hekime görünmek veya acil durumlar için dışarı çıkın. Toplu taşıma araçlarını kullanmaktan kaçının. İzolasyondan çıkmanız gerekiyorsa, cilt döküntülerinizi kapatın ve yüze iyi oturan bir maske takın.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NASIL BULAŞIR?
M-Çiçeği cilt döküntüsü, kabuklar veya vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla kişiden kişiye bulaşabilir. Ayrıca uzun süreli, yakın temas veya cinsel temas (öpmek, sarılmak veya cinsel ilişki gibi) sırasında yayılabilir. M-Çiçeği olan bir kişi, belirtiler başladıktan itibaren cilt döküntüsü tamamen iyileşene ve iyileşmiş temiz ve sağlam cilt görünümü oluşana kadar başkalarına virüsü bulaştırabilir. Bazı hastalar belirtileri başlamadan 1 ile 4 gün önce M-Çiçeği'ni bulaştırabilir. Ancak hiç belirti göstermeyen kişilerin virüsü bulaştırdığına dair bir kanıt bulunmamaktadır.
MAYMUN ÇİÇEĞİ CİNSEL YOLLA BULAŞAN BİR HASTALIK MIDIR?
M-Çiçeği, cinsel yolla bulaşabilen bir hastalık olarak tanımlanabilir. Diğer bir ifade ile, cinsel ilişki, M-Çiçeğinin bulaşma yollarından sadece biridir. Geçmişte M-Çiçeği salgınları enfekte hayvanlarla ve hayvan ürünleriyle doğrudan temas sonucu ortaya çıkmıştır, ancak kişiden kişiye bulaşma sınırlı olmuştur. Günümüzdeki salgında, virüs esas olarak yakın temas yoluyla bulaşmaktadır. Cinsel temas sırasında lezyonlarla temas veya solunum sekresyonları ile yakın temas ile bulaş olabilir. Ancak cinsel ilişki olmaksızın M-Çiçeği olan biriyle yakın ve uzun süreli cilt temasında bulunmak da virüsün bulaşmasına neden olabilir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ NASIL ÖNLENEBİLİR?
M-Çiçeği olduğundan şüphelenilen bir cilt döküntüsüne sahip kişilerle yakın cilt temasından kaçının. M-Çiçeği hastasının kullanmış olduğu eşya ve malzemelerle temastan kaçının. Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı bir el antiseptiği kullanın. Özellikle yemek yemeden, yüzünüze dokunmadan önce ve tuvaleti kullandıktan sonra el hijyeni sağlayın.
KALABALIK ETKİNLİKLERE GİTMEK KONUSUNDA ENDİŞELENMELİ MİYİM?
M-Çiçeği olan biriyle yakın temas veya cilt temasında bulunduğunuzda bulaşma olabilir. İlk bulgular insanların yakın, devamlı cilt teması yaşadığı etkinliklerin M-Çiçeği vakalarına yol açtığını göstermektedir. Bir etkinliğe katılmayı planlıyorsanız, ne kadar yakın, kişisel, cilt teması yaşanacağını göz önünde bulundurmalısınız.
MAYMUN ÇİÇEĞİ İÇİN HANGİ TEDAVİLER MEVCUTTUR?
M-Çiçeği için özel olarak geliştirilmiş bir tedavi yoktur. Ancak, virüsler arasındaki genetik benzerlikler nedeniyle, çiçek hastalığını tedavi etmek için kullanılan antiviral ilaçlar M-Çiçeği tedavisinde kullanılabilse de etkinliği tam olarak kanıtlanmış değildir.
EVCİL HAYVANIMA MAYMUN ÇİÇEĞİ BULAŞABİLİR Mİ?
M-Çiçeği zoonotik bir hastalıktır, yani hayvanlar ve insanlar arasında bulaşabilir. Ancak şu anda M-Çiçeği için evcil hayvanlar yüksek risk taşımamaktadır.
SU YOLUYLA HAVUZDAN, SICAK KÜVETTEN VEYA SU PARKINDAN BULAŞABİLİR Mİ?
M-Çiçeği’nin havuzdan, sıcak küvetten veya su parkındaki sulardan bulaşabileceği konusunda net bağlantı olduğunu gösteren bir çalışma yoktur. Ancak virüsün insandan insana yakın temas, cilt teması yoluyla bulaşması mümkündür. M-Çiçeği hastasının havlusu, yüzme tahtası, havuz oyuncağı veya giysisi gibi eşyalarının bir başkası tarafından kullanılmasıyla hastalık bu eşyaları kullanan sağlıklı kişiye de bulaşabilir. Eğlence amaçlı su mekânlarında dezenfeksiyon yapılması ve havuzların uygun şekilde klorlanmasıyla M-Çiçeği virüsünün bulaşma riski ortadan kaldırılmış olur.
