Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), kamuoyuna tarihi belgelerle dolu bir "özel koleksiyon" sundu. 1920’lerden İkinci Dünya Savaşı'na kadar uzanan, MAH’ın (Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti) yürüttüğü istihbari faaliyetleri yansıtan bu belgeler, MİT’in resmi internet sitesinde erişime açıldı. Koleksiyonda, Kurtuluş Savaşı sırasında ortaya çıkarılan casusluk faaliyetlerinden Halide Edip Adıvar’a dair istihbarat notlarına kadar geniş bir yelpazede bilgiler bulunuyor.
Koleksiyondan Öne Çıkan Belgeler
İstiklal Harbi ve casusluk faaliyetleri
Belgeler arasında, Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti (MAH) tarafından 1921’de hazırlanan, Mustafa Sagir adlı bir İngiliz casusun faaliyetlerine dair Osmanlıca rapor dikkat çekiyor. Hint asıllı bu casusun, “Karakol Cemiyeti”ne sızarak Kemalist hareketin içine girme çabası ve nihayetinde casusluğunun deşifre edilmesi ayrıntılı bir şekilde aktarılmış.
Dilber Cavidan – “Rebeka” kodlu kadın casus
Yine aynı döneme ait, “çift hilal” simgesiyle işaretlenmiş 1921 tarihli bir başka belge ise “Rebeka” kod adlı Dilber Cavidan’ın istihbarat faaliyetlerini konu alıyor. Cavidan’ın Genelkurmay Başkanlığı'na gönderilen “Yavuz Grubu” mühürlü belgedeki faaliyetleri, dönemin hassas casusluk ağına dair çarpıcı bilgiler sunuyor.
İkinci Dünya Savaşı öncesi: Goebbels Raporu
Belgeler arasında, Alman Propaganda Bakanı Joseph Goebbels’in İstanbul ziyareti sırasında MAH mensubu bir görevlinin “gazeteci” kimliğiyle Goebbels ile temas kurup hazırladığı Nisan 1939 tarihli gözlem raporu da bulunuyor. Bu raporda, Goebbels'in Türkiye ziyareti sırasında elde edilen bilgi ve izlenimlerin Merkez’e sunulduğu belirtiliyor.
Önemli isimler ve yabancı devletler üzerine belgeler
Halide Edip Adıvar ve mahrem takip
1935 yılında Türkiye’ye kısa süreliğine gelen Halide Edip Adıvar’a dair Dahiliye Vekaleti’nin (İçişleri Bakanlığı) bilgi talebine, MAH Reis Vekili Naci Perkel’in yanıtı da dikkat çekici. Perkel, Adıvar'ın rejime muhalif olabileceğini ancak takip edilmesine gerek duyulmadığını belirterek, "Biz casus takip ediyoruz, Halide olsa olsa rejime karşı olabilir." ifadesini kullanıyor.
Hatay’ın anavatana katılması ve Fransız faaliyetleri
1938 yılına ait bir belgede ise, Fransızların Tunus, Cezayir ve Fas’a yönelik önceliklerinin Hatay meselesine bakışlarını etkilediği, gerekirse İskenderun’dan çekilebileceklerine dair istihbarat bilgisi bulunuyor. Bu belge, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasında MAH’ın üstlendiği rolü gözler önüne seriyor.
Maksim Gorki’nin “Ana” filmi üzerine istihbarat notu
İstanbul Bölge Amirliği'nin Mart 1928 tarihli raporunda, Sovyet yazar Maksim Gorki'nin “Ana” isimli romanından uyarlanan filmin İstanbul’da gösterime girmesinin ardından bir komünizm propagandası olup olmadığı konusunda yapılan değerlendirmelere yer veriliyor.
Hilafet tartışmaları ve istihbari çalışmalar
Belgeler arasında dikkat çeken bir diğer unsur, hilafetin geri getirilmesine yönelik faaliyetleri inceleyen “Kürt-Türk İade-i Hilafet Komitesi”ne dair 1930’lu yıllara ait bir istihbarat raporu. MAH, savunma faaliyetlerinin bir parçası olarak hilafet yanlısı yapılanmaların etkisini ve organizasyon şemalarını belgeliyor.
Bu belgeler, MİT’in resmi internet sitesindeki “Özel Koleksiyon” bölümünde erişime açık bulunuyor ve Cumhuriyet tarihinin önemli istihbarat olaylarını gözler önüne seriyor.
