Bugün dünyanın gözü, Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan başkanlık seçimlerinde. Ancak ABD'de başkanlık seçimi yalnızca bugünden ibaret değil; seçim süreci ocak ayında başlıyor ve neredeyse bir yıl süren bir dizi aşama içeriyor. Bu karmaşık süreç, başkanlık seçiminin neden ABD’de yalnızca bir gün süren bir oylama ile sonuçlanmadığını gösteriyor.
Seçim süreci ön seçimlerle başlıyor
Amerikalılar için başkanlık seçim süreci, Ocak veya Şubat ayında Demokrat ve Cumhuriyetçi partilerin kendi adaylarını belirlemeleriyle başlıyor. Ön seçimlerde Amerikalılar, partilerinin başkan adaylarını belirlemek üzere doğrudan oy kullanarak sürecin içinde yer alıyor. Özellikle görevdeki başkanın yeniden aday olmadığı yıllarda ön seçimler daha çekişmeli geçiyor. Örneğin, 2024’teki seçimlerde Demokratlar mevcut Başkan Yardımcısı Kamala Harris’i aday gösterirken, Cumhuriyetçilerde eski başkan Donald Trump öne çıktı.
Seçiciler Kurulu sistemi ve “salıncak eyaletler”
ABD’de başkanlık seçimleri, Seçiciler Kurulu adı verilen ve 538 üyeden oluşan dolaylı bir sistem üzerinden yapılıyor. Halk oyuyla bir eyalette kazanan aday, genellikle o eyaletin tüm seçmen oylarını alıyor; buna “kazanan hepsini alır” ilkesi deniyor. Ancak bazı eyaletlerde, örneğin Maine ve Nebraska'da, bu sistem daha orantılı bir yapıya sahip. Seçiciler Kurulu'nda en az 270 oy alan aday başkan seçiliyor; dolayısıyla başkanlık seçimlerinin kaderi “salıncak eyaletler” olarak bilinen ve sonuçların öngörülemez olduğu kritik bölgelerde belirleniyor. Bu eyaletler arasında Wisconsin, Michigan, Pennsylvania, Georgia, Kuzey Carolina, Arizona ve Nevada gibi bölgeler bulunuyor.
Erken oylama ve rekor katılım oranları
Son yıllarda erken oy kullanma oranları rekor seviyelere ulaştı. 2024 seçimlerinde, 1 Kasım itibarıyla 66 milyon Amerikalı oy kullanmış durumda; bu oyların yüzde 53’ü şahsen, yüzde 47’si ise posta yoluyla verildi. Bu oran, özellikle koronavirüs pandemisi döneminde yükseldi ve erken oylamanın popülerleşmesine katkı sağladı.
Seçim sonuçları nasıl kesinleşir?
Seçim günü sonuçları alındığında hangi adayın önde olduğu çoğunlukla belirginleşir. Ancak resmi sonuçlar için Seçiciler Kurulu, 17 Aralık'ta toplanarak oylama yapar. Eyaletlerin seçmenleri, genellikle halk oylamasını kazanan adaya oy verirken, teorik olarak yanlış oylama yapmaları durumunda yalnızca cüzi bir ceza ile karşılaşırlar. Tarihte, “yanlış oy” kullanan seçmenlerin sayısı çok azdır ve genelde sonuca etkisi olmaz. Nihai olarak başkanlık yarışı, 6 Ocak’ta Kongre onayı ile resmiyet kazanır ve yeni başkan, 20 Ocak'ta yemin ederek görevine başlar.
